Doorgaan naar de inhoud
Uw zoekacties: Uitgeverij en Drukkerij De Lange - Van Leer

0912 Uitgeverij en Drukkerij De Lange - Van Leer ( Collectie Overijssel locatie Deventer )

beacon
 
 
Inleiding
Door bemiddeling van de heer J. van Tiggelen, bedrijfsarchivaris van uitgeverij Kluwer, (†2004) is de archiefdienst van Deventer in contact gekomen met de heer dr. ir. H.J. Hoogstraten, directeur van de firma Salland Offset/De Lange Van Leer. In 1990 is het archief aan de archiefdienst in bewaring gegeven.
Het archief bestaat voor het grootste deel uit stukken van drukkerij De Lange als familiebedrijf en vanaf 1885 als N.V. (de oudste stukken dateren van 1772). Voorts bevinden zich in het archief een kleiner aantal stukken uit de periode van de fusie met Van Leer en Tulp. Daarnaast is het materiaal dat de heer N. Kuik heeft gebruikt voor zijn studie over het bedrijf, in het archief aanwezig.
Het bedrijf van De Lange is in 1751 opgericht, maar van de eerste jaren is vrijwel niets bewaard gebleven.
De oudste firmant was Jan de Lange (1716/17-1815). Hij trad in 1738 als meesterknecht in dienst bij Engeltje Marinus, de weduwe van Enoch de Vries, die tot zijn dood in 1700 stadsdrukker was geweest. Engeltje zette het bedrijf van haar man als 'stadsdrukkersche' nog een halve eeuw voort. Na haar overlijden in 1750 heeft Jan de Lange, tevergeefs, een verzoekschrift ingediend bij de Staten Generaal om het octrooi tot het drukken van de Deventer Almanak te verkrijgen. Het octrooi werd verleend aan een van de erven van Engeltje en Enoch de Vries, die tevens tot stadsdrukker werd aangesteld. Jan de Lange begon voor zichzelf, begin 1751. In 1759 kocht hij een huis aan de Brink tussen de Grote en de Kleine Overstraat, later nog twee huizen in de Grote Overstraat en in 1779 bovendien het pand aan de Brink naast het zijne. In 1761 verkreeg hij het octrooi voor het drukken van de Deventer Almanak, werd hij drukker van Gedeputeerde Staten van Overijssel en in 1779 stadsdrukker. Tevens werd het drukwerk voor het Atheneum in zijn bedrijf vervaardigd. Samen met D. du Mortier en Zoon te Leiden werd hij in 1788 aangesteld tot drukker en uitgever van de schoolboeken van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Inmiddels had hij het Deventer bedrijf al aan zijn zoon Jan Hendrik (1760-1822) overgedragen. Die werd in 1787 aangesteld tot Stads- en Almanakdrukker.
Onder leiding van Jan Hendrik verscheen in 1799 het eerste nummer van het 'Deventersch Weekblad', waar-mee de eerste schreden werden gezet op de weg van het krantenbedrijf. Na de dood van Jan Hendrik in 1822 werd het bedrijf eerst door zijn weduwe en zijn zoon Jan (1799-1849), vanaf 1823 alleen door zijn zoon voortgezet. Jan breidde het bedrijf in 1833 uit met een steendrukkerij en startte in 1837 met de uitgave van de 'Deventer Courant'. Daarnaast was hij evenals zijn vader en grootvader Stads- en Athenaeumdrukker. In 1849, na de dood van Jan de Lange, werd het bedrijf uitgeoefend door zijn weduwe en hun beide zoons, Jan Hendrik (1829-1869) en Antonie Hugo (1831-1885). Vanaf 1867 zette Antonie Hugo als Stads- en Athenaeumdrukker het bedrijf alleen voort, nadat zijn moeder in 1860 was overleden en zijn broer zich uit het bedrijf had terug getrokken. In 1878 werd de eerste stoommachine door het bedrijf in gebruik genomen.
Op 15 juli 1885 overleed Antonie Hugo de Lange zonder een opvolger na te laten. Om het bedrijf in stand te houden werd een naamloze vennootschap opgericht met als eerste directeur W.H. Wilterdink. De nieuwe naam van de firma werd 'De Deventer Boek- en Steendrukkerij, vroeger firma J. de Lange'. De akte van vennootschap dateert van 11 november 1885.
In eerste instantie werd het bedrijf op de oude voet voort gezet, maar al snel bleek uitbreiding noodzakelijk. Een stuk grond aan de Raamstraat bij de Raambrug werd daarvoor aangekocht van de gemeente. Al in juni 1894 werd het nieuwe gebouw in gebruik genomen. In het oude pand aan de Brink behield men een kantoor. In het nieuwe gebouw was voldoende ruimte om de steen-drukkerij uit te breiden. W.H. Wilterdink bleef directeur tot 1901. Zijn opvolger werd M.N. Peereboom.
In 1906 begon men met de uitgave van de 'Deventer Kerkbode', een weekblad dat 's zaterdags verscheen.
In 1907 sloot het bedrijf een overeenkomst met de N.V. Deventer Nieuws- en Advertentieblad 'Salland' om twee maal per week de krant van 'Salland' te drukken.
In 1918 werd het bedrijf voorzien van electriciteit. In de jaren twintig ging 't het bedrijf niet voor de wind. De uitgave van de 'Deventer Courant' werd op 1 juli 1926 gestaakt; de exploitatie was al sinds 1920 niet meer rendabel. In 1926 ging men over tot de aanschaf van een offsetpers, die het drukken van grotere oplagen mogelijk maakte. Hierdoor steeg de omzet flink en men besloot een tweede offsetpers aan te schaffen, wat uitbreiding van de bedrijfsruimte nodig maakte, die in de jaren 1929-1930 tot stand kwam.
De crisis was voor de drukkerij een moeilijke tijd; dankzij loonsverlagingen kon het bedrijf in leven gehouden worden. Ook in de oorlog kon het bedrijf het hoofd maar ternauwernood boven water houden, maar de echte oorlogsschade viel mee. In 1941 werd M.N. Peereboom door G. de Flines opgevolgd als directeur. Na de oorlog werd opnieuw in het bedrijf geïnvesteerd in de vorm van o.a. een nieuwe offsetpers, een nieuwe boekdrukpers en een lift. Directeur De Flines werd in 1951 opgevolgd door A.W. Hansen. In 1954 kwam de omzet voor het eerst boven het miljoen uit en in 1956 vierde men het 200-jarig bestaan, een jaar of drie te laat. In de jaren vijftig was het bedrijf een van de toonaangevende offset-drukkerijen in Nederland, met o.a. de mogelijkheid tot vierkleurendruk.
In 1966 vond de fusie plaats met het bedrijf van Van Leer, met vestigingen in Amsterdam en in Engeland, en met de drukkerij Tulp in Zwolle. (LTL). Dit had tot gevolg dat de boekdrukkerij werd overgeplaatst naar Tulp in Zwolle en dat de offsetdrukkerij werd uitgebreid met die van Van Leer; in Amsterdam bleef alleen de lithografie bestaan. De naam werd bij akte van 11 november 1968 gewijzigd in Drukkerij De Lange/van Leer N.V. Inmiddels was het bedrijf LTL Drukkerijen N.V. op 4 november 1968 opgenomen in het Kluwergroep. A.W. Hansen werd lid van de hoofddirectie van Kluwer en Van Hattum werd zijn opvolger als directeur van de drukkerij De Lange/Van Leer. Toen Van Hattum in 1972 lid werd van de staf grafische bedrijven van Kluwer werd hij door Jhr. J.C. Boreel opgevolgd. Uit deze periode dateren de jongste archiefstukken.
De gegevens voor dit korte overzicht van de geschiedenis van uitgeverij-drukkerij De Lange/van Leer zijn afkomstig uit:
N. Kuik, De geschiedenis van drukkerij De Lange/Van Leer, Deventer 1977.

Kenmerken

Datering:
1843 - ca 1980
Openbaar:

Omvang:
2,5 m
Voorwaarden voor raadpleging:
Het archief is openbaar.
Voorwaarden voor reproductie:
De voorwaarden voor reproductie bij Collectie Overijssel locatie Deventer zijn van toepassing.
Publicaties:
N. Kuik, De geschiedenis van drukkerij De Lange / Van Leer, Deventer 1977
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
NL-DvCO, Collectie Overijssel locatie Deventer, ID 0912, Uitgeverij en Drukkerij De Lange - Van Leer, inv.nr. …
VERKORT:
NL-DvCO, ID 0912, inv.nr. ….