In maart dit jaar bereikte een groep vrijwilligers van Stichting Industrieel Erfgoed Deventer (SIED) een eerste mijlpaal in het fotoarchief van drukkerij Roto Smeets Deventer. Deze werkgroep heeft ondertussen al meer dan 10.000 foto’s verpakt en fysiek verzorgd. Collectie Overijssel is trots op dit fantastische resultaat! In dit artikel vertellen we meer over het archief van de iconische drukkerij en haar geschiedenis in Deventer, die in 2019 helaas tot een einde kwam.
In 1931 was de nieuwbouw van de Nederlandse Diepdruk Inrichting (NDI) een feit. Het ontwerp kwam van architect J. Van der Mark en het gebouw had een oppervlakte van 1.400 m2. Oorspronkelijk was de bouw van de drukkerij gepland op een terrein in Diepenveen. De vergunningverlening liep echter stroef. De heer P.J. van de Griendt wendde zich ten einde raad tot de burgemeester van Deventer die hem direct een terrein aan de Industrieweg aanwees. Het plan kon op die locatie worden gerealiseerd en de vergunningen “kwamen later wel.”
De nieuwbouw behelsde een diepdrukkerij met een kantoor en dienstwoning. Het geheel staat op grond die in 1930 door de gemeente in erfpacht is uitgegeven en in 1948 door de NDI is aangekocht. In 1951 is de eerste grote uitbreiding van de fabriek richting het Overijssels Kanaal en de Bergenvaardersstraat gebouwd. Het ging om een fabriekshal met kantoren van totaal 2.330 m2 met gehele onderkeldering.
Gebouwen Roto Smeets Deventer met onder andere een zaagtantdak (rond 1931).
Drukpersen Roto Smeets Deventer (datum onbekend).
Architect Postma
Het gebouw werd ontworpen door de bekende Deventer architect Jan Diederik Postma en had duidelijke kenmerken van de Wederopbouwstijl. Karakteristiek was het zaagtanddak (ook wel sheddak genoemd) met in totaal tien stuks gekromde, betonnen schalen. Mede door de oriëntatie op het noorden zorgde het sheddak voor een optimale, gelijkmatige verlichting van de hal, zonder dat direct zonlicht naar binnen kon stralen. Zaagtanddaken werden in het verleden vaker in fabriekshallen toegepast. Een voorbeeld hiervan is bijvoorbeeld koekfabriek Bussink in Deventer, dat eveneens een ontwerp is van Postma.
Roto Smeets Deventer
Tot in de jaren ’90 volgden de nieuwbouwprojecten elkaar in rap tempo op. Ook de oorspronkelijke fabriek van 1931 moest plaats maken voor nieuwbouw. Ook ontwikkelingen buiten Deventer, zoals in 1964 het ontstaan van de VNU (Verenigde Nederlandse Uitgeversbedrijven) waren van invloed op de productie in Deventer. Toen in de beginjaren ’90 besloten werd om een onderdeel van de VNU, de Uitgeverij en Drukkerij De Spaarnestad in Haarlem, uiterlijk in 1995 te sluiten, werd het orderpakket verdeeld onder de drukkerijen in Deventer en Etten-Leur. Deze werden beide uitgebouwd, wat leidde tot een grootschalige nieuwbouw in Deventer in 1993. In 1997 is een nieuwe combinatie van de NDI met Roto Smeets De Boer ontstaan en werd de NDI omgedoopt tot Roto Smeets Deventer.
Weekblad Donald Duck, gedrukt door Roto Smeets Deventer (uitgave oktober 1952).
Donald Duck
Vanaf het jaar 2000 zijn belangrijke uitbreidingen gerealiseerd. De expansie van Roto Smeets heeft op een ingrijpende wijze invloed gehad op de karakteristieke wegenstructuur van het huidige industrieterrein Bergweide 3. Het terrein besloeg uiteindelijk tien voetbalvelden. Roto Smeets Deventer was de drukkerij van vele, populaire bladen. Onder andere Libelle, Margriet, Story, Viva, Muziek Expres, Televizier, Avro bode, NCRV gids en Veronica magazine werden er gedrukt. Ook Donald Duck rolden in Deventer van de pers. Wie is er niet met deze eend opgegroeid?
Faillissement
In verband met het faillissement van Roto Smeets zijn de werkzaamheden van de drukkerij in het voorjaar van 2019 geheel stil komen te liggen. Dit betekende het einde van een toonaangevend bedrijf in Deventer dat vanaf de jaren dertig een sterke groei heeft gekend en op het hoogtepunt (rond 1975) werk verschafte aan 750-800 medewerkers. Roto Smeets Deventer is in maart 2021 verkocht aan de SVE Group voor dertien miljoen euro.
Collectie Overijssel
In de kelder van het gebouw is destijds door vrijwilligers/gepensioneerden een eigen ‘museum’ gecreëerd. Onder andere Gerard Withaar en Willy Siemelink waren hiervoor actief. Van het meeste drukwerk werd wel een exemplaar bewaard. Men ging zelfs op Marktplaats om eventuele ontbrekende tijdschriften aan te kopen. Verder werden er ook grafische boeken en andere materialen bewaard. De verzameling gaf een mooi overzicht van de lange geschiedenis van het bedrijf.
Na het faillissement is Collectie Overijssel gevraagd om te kijken of er ook interessante voorwerpen bewaard konden blijven. Diverse spullen zijn toen opgeslagen en alle bureauladen werden leeggehaald. Zo werden er ruim 35 verhuisdozen ingepakt met foto’s, dia’s, negatieven en fotoalbums.
Stichting Industrieel Erfgoed Deventer
Omdat Collectie Overijssel onvoldoende capaciteit had om de inhoud van deze dozen te ordenen werd Stichting Industrieel Erfgoed Deventer (SIED) gevraagd om deze taak op zich te nemen. De SIED had al ervaring opgedaan met het archiveren van de archieven van onder andere Thomassen en Drijver (T&D), Senzora en Auping.
Weekblad Margriet gedrukt door Roto Smeets Deventer (uitgave september 1938).
Werkgroep fotoarchief
In maart 2022 is een werkgroep bestaande uit Theo de Kreek, Sam de Visser en Reinier Klein Woolthuis opgericht. Na instructie van Marion Karsch (Collectiebeheerder) en Ingrid Doil (Behoudspecialist) van Collectie Overijssel is men aan de slag gegaan, te beginnen met het uitzoeken van de foto’s. Deze werden genummerd en eventuele bijschriften werden beschreven in een digitaal bestand. Sam de Visser heeft zich om gezondheidsredenen teruggetrokken. Tonni van Elk heeft zijn plaats in de werkgroep ingenomen.
In maart 2024 waren er al 12.457 foto’s genummerd en in doosjes bewaard. Het aantal werkuren bedraagt tot nu toe 420 uur.
De volgende stap is het archiveren van de dia’s, negatieven en fotoalbums. Uiteindelijk is het de bedoeling dat oud-medewerkers van Roto Smeets aanvullingen geven op de (ontbrekende) fotobijschriften zodat het een compleet overzicht wordt.
