Veel archiefdiensten beschikken over resolutieregisters: een soort notulen van lokale overheden in de vroegmoderne tijd. Een rijke bron voor onderzoekers en historici als het gaat om het lokaal en regionaal onderzoek. Maar ook rekesten kunnen veelzijdige en verrassende inzichten opleveren.
Deze ‘verzoeken’ werden ingediend door inwoners van de stad en geven zo een bijzonder inkijkje in de interactie tussen burger en overheid in deze periode; van verzoeken voor kwijtschelding van schulden, tot meldingen van corruptie…
Resolutieregister versus rekest
Archiefonderzoekers die stads-, streek- of regionale geschiedenis willen bestuderen, maken veel gebruik van resolutieregisters, die min of meer te vergelijken zijn met de tegenwoordige notulen van het college van burgemeester en wethouders. Voor 1795 werden publieke diensten namelijk lokaal georganiseerd, gefinancierd en gereguleerd, waardoor deze resolutieregisters veel inzicht geven in de regels en voorzieningen in een bepaalde stad of regio in die tijd.
Rekesten (ook aangeduid als requesten of rekwesten) zijn verzoeken die konden worden ingediend door inwoners van een stad of bewoners van het bijbehorende buitengebied. Vaak gingen deze rekesten over remissie: kwijtschelding van pacht- of huurachterstanden. Verrassend genoeg werden deze verzoeken in veel gevallen toegewezen en soms letterlijk overgenomen in de verordeningen.
Tegenhanger
Deze rekesten bieden daardoor een verrassend, nieuw inzicht in deze periode. Zo wordt er vaak verteld dat de Gouden Eeuw slechts blonk voor een enkeling; zeker 95 procent van de bevolking leefde in extreme armoede en de verschillende stadsbesturen deden er alles aan om dat zo te houden. Maar de rekesten laten ook een ander beeld zien.
Want ondanks de heersende armoede, werd toch zeker 60 tot 70 procent van alle verzoeken positief beoordeeld. Ook binnen het Prothocoll van requesten (1692-1795) in het archief van Collectie Overijssel in Deventer zien we dit terug. Daarnaast werd een deel van de verzoeken aangehouden vanwege ‘niet-ontvankelijkheid’, de oorspronkelijk betekenis van de uitspraak nul op het rekest krijgen. En een klein deel van de rekesten (zo’n 10 tot 15 procent) werd direct afgewezen, vaak omdat de aanvrager bijna lachwekkend brutaal was. Vragen staat immers vrij…
Nieuwe inzichten
De stadbesturen in de zeventiende en achttiende eeuw waren dus opvallend vaak op de hand van de bevolking en instanties. Van een kale kip kun je niet plukken, wisten ook deze besturen. Dus werden verzoeken om betalingsachterstanden kwijt te schelden, verzoeken voor een bijdrage in de kosten van levensonderhoud of bemiddeling bij opname in een gasthuis vaak positief beoordeeld.
Soms gingen de rekesten over bestuurlijk wangedrag of misstanden rondom belastinginningen en vormden zo een soort Meldpunt Corruptie. Ook deze werden regelmatig erkend. In tegenstelling tot het overheersende beeld in populairwetenschappelijke publicaties, werd er in deze tijd dus keihard opgetreden tegen machtsmisbruik.
Digitalisering en verrijking
De resolutieregisters zijn een enorm belangrijke bron voor historici. Daarom hebben veel archiefdiensten deze gedigitaliseerd. Maar de toegankelijkheid van deze bronnen is beperkt. Nu veel van deze collecties digitaal beschikbaar zijn, is het tijd voor een volgende stap: het machineleesbaar maken van de scans, zodat deze makkelijk kunnen worden doorzocht. Bijvoorbeeld door handschriftherkenning met behulp van AI.
Maar ook het digitaal aanbieden van andere archiefbronnen kan ervoor zorgen dat de interpretatie van de resolutieregisters wordt verrijkt. Zoals door het aanbieden van de rekesten. Die dankzij hun soms tegenstrijdige inhoud ten opzichte van de resoluties enorm veel onderzoeksvragen kunnen beantwoorden en een schitterend inkijkje geven in de interactie tussen burger en overheid. En daarmee wellicht ook wat zeggen over wat we zouden moeten bewaren uit onze huidige tijd. Want wat is nu werkelijk interessant over 200 jaar? Beleid, of de beleidsuitoefening?
