Dit jaar is er op Openbaarheidsdag weer een flink aantal archiefstukken openbaar geworden. Waaronder ook interessante stukken uit of net na de Tweede Wereldoorlog. In het archief van het Provinciaal bestuur van Overijssel bevinden zich 11 dozen met 31 stukken over de uitvoering van het Zuiveringsbesluit 1945-1948.
Na afloop van de Duitse bezetting wordt in heel Nederland het Zuiveringsbesluit toegepast. Zuivering betreft het nemen van niet-strafrechtelijke maatregelen tegen mensen die mogelijk ‘met de vijand hebben geheuld’. Personen tegen wie een verdenking bestaat, worden voorlopig geschorst of moeten hun werkzaamheden staken. In het laatste geval behouden zij (een deel van) hun inkomen. Vervolgens wordt het gedrag van deze personen tijdens de bezetting onderzocht door een zuiveringscommissie. In verschillende beroepsgroepen worden onderzoekscommissies ingesteld om dit onderzoek uit te voeren.
De zuivering van overheidspersoneel vindt plaats op alle niveaus, van burgemeesters tot brugwachters. Na de afwikkeling van het Militair Gezag valt de taakuitvoering in de provincie toe aan de commissaris van de Koningin. In Overijssel wordt de commissaris vanaf 28 juli 1945 geadviseerd door de Commissie voor de Zuivering van het personeel van de provincie Overijssel en haar instellingen. Vanaf juli 1946 ging deze commissie over in het afwikkelingsbureau van het Centraal Orgaan op de zuivering van Overheidspersoneel. De commissaris van de Koningin kan na advies van de onderzoekscommissie drie maatregelen opleggen: staking van werkzaamheden, schorsing uit de functie of een disciplinaire straf. Ontslag kan alleen worden opgelegd door de Minister van Binnenlandse Zaken.
Het archief
In het archief van het Provinciaal bestuur van Overijssel (toegang 0025.2) bevinden zich inventarisnummers die te maken hebben met de toepassing van het Zuiveringsbesluit. 31 van deze stukken worden per 1 januari 2024 openbaar. Deze stukken bevatten persoonlijke gegevens van enkele honderden personen in overheidsdienst (provincie, gemeenten, waterschappen, nutsbedrijven e.a.). Daarnaast komen de namen voor van vele honderden personen die alleen zijdelings betrokken waren in het onderzoek. Zij legden bijvoorbeeld een verklaring af.
Dat een naam voortkomt in deze archiefstukken wil dus niet zeggen dat deze persoon ook is verdacht of is onderzocht. Bovendien zijn er ook dossiers aanwezig over personen die wel onderzocht zijn, maar voor wie het advies luidt dat er ten onrechte een klacht van ‘onvaderlands gedrag’ tegen hen is ingebracht. Zij werden dan in het besluit van de commissaris van de Koningin vrijgesproken van alle blaam.
Zelf op onderzoek uit
Per januari 2024 zijn de stukken op te vragen voor inzage op onze studiezaal in ANNO Stadsmuseum Zwolle. Om de stukken in te zien kun je een afspraak maken. Vraag de stukken voorafgaand aan zodat wij ze voor je klaar kunnen leggen. Hoe je dat doet, lees je hier.
De stukken zijn te vinden in toegang 0025.2 onder de inventarisnummers 9852 t/m 9860-B.
De betreffende zuiveringsstukken zijn onlangs opnieuw geïnventariseerd, waardoor de toegankelijkheid van deze stukken is vergroot. Er is momenteel echter nog geen nadere toegang beschikbaar om de stukken op persoonsnamen te doorzoeken. Ben jij op zoek naar specifieke personen, neem dan contact met ons op via info@collectieoverijssel.nl. Wij helpen graag met het opzoeken van de juiste informatie en zo kunnen we voorkomen dat je alle stukken door moet bladeren.
