Wat is het Militair Gezag?
Het Militair Gezag is een militair bestuur dat in uitzonderlijke situaties bijzondere bevoegdheden krijgt van de regering. Toen de geallieerden de eerste delen van Nederland bevrijdden in september 1944, zat de Nederlandse regering nog in Londen. Om de orde te herstellen en bewaren in de bevrijde gebieden, droeg de regering het dagelijkse bestuur over aan het Militair Gezag.
Overijssel werd door het Militair Gezag opgedeeld in een aantal districten. Direct na de bevrijding kwam er een Districts Militaire Commissaris (DMC) in Deventer, Zwolle, Ommen, Enschede, Almelo en Hengelo. In Enschede richtte het Militair Gezag bovendien een tweede instantie op die zich uitsluitend bezighield met repatriëring aan de grens. In juli 1945 voegde het Militair Gezag de districten van Hengelo, Enschede en Almelo samen tot de Districts Militaire Commissaris van Twente.
Welke archieven zijn er?
Het Militair Gezag in Overijssel bestond uit een provinciaal commando en regionale commissariaten. Deze instanties hebben elk een eigen archief. Hier vind je een overzicht van de bij ons aanwezige archieven:
- 0397 Militair Gezag, Commissaris van Overijssel
- 0398 Militair Gezag, Repatriëring, Vak II te Enschede
- 0400.1 Districts Militaire Commissaris te Almelo
- 0400.2 Districts Militaire Commissaris te Deventer
- 0400.3 Districts Militaire Commissaris te Enschede
- 0400.4 Districts Militaire Commissaris van Twente te Enschede
- 0400.5 Districts Militaire Commissaris te Hengelo
- 0400.6 Districts Militaire Commissaris te Ommen
- 0400.7 Districts Militaire Commissaris te Zwolle
Welke informatie vind ik in deze archieven?
De archieven van het Militair Gezag zijn in de orde gelaten die de instantie zelf heeft aangebracht. Het Militair Gezag verdeelde haar taken over vijftien verschillende afdelingen. Deze afdelingen worden ‘secties’ genoemd. Op basis van de informatie in de archieven, kunnen we de verschillende secties als volgt omschrijven:
- Sectie I: Algemene bestuursaangelegenheden en zuivering overheidspersoneel
- Sectie II: Arrestatie en internering van politieke verdachten
- Sectie III: Politieke Opsporingsdienst (P.O.D.), politie, en Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten
- Sectie IV: Brandweer, luchtbescherming, opruiming van mijnen, Rode Kruis
- Sectie V: Financiën
- Sectie VI: Economie en industrie (gas, textiel, klompen, oorlogsbuit, volkshuisvesting en meer).
- Sectie VII: Transportmiddelen (auto’s, garages, brandstof)
- Sectie VIII: Volksgezondheid (besmettelijke ziekten, graven, organisatie geneeskundige verzorging)
- Sectie IX: Herstel van wegen, landbouw, gas-, water- en elektriciteit.
- Sectie X: Personeel- en arbeidskwesties
- Sectie XI: Pers en radio
- Sectie XII: Telefoon, postverkeer
- Sectie XIII: Landelijke Hulpactie Rode Kruis (H.A.R.K), kindertehuizen, hulp aan oorlogsgetroffenen.
- Sectie XIV: Onderwijs, kunst, recreatie, kerken
- Sectie XV: Sollicitaties, voorschriften en regelingen
Het Provinciaal Militair Commissariaat was gevestigd in het in 1897 gebouwde Flevogebouw aan de Menno van Coehoornsingel te Zwolle. (foto: A. Logt)
