Elke dienstplichtige moest zich voor de Nationale Militie inschrijven bij de gemeente. Van deze inschrijvingsregisters werd een alfabetische naamlijst gemaakt. De gemeente lootte uit de dienstplichten degenen die daadwerkelijk in dienst moesten. De loting onder de dienstplichtigen werd bijgehouden in de lotingsregisters. De inschrijvingsregisters, de alfabetische naamlijsten en -registers en de lotingslijsten en -registers noemen we tezamen de militieregisters.
Vrijwel alle Nederlandse jongens die tussen ongeveer 1811 tot 1940 ouder dan achttien waren, komen in de militieregisters voor. Ook als ze werden uitgeloot, een vrijstelling kregen of een vervanger (remplaçant) hadden ingehuurd.
Waar vind ik militieregisters bij Collectie Overijssel?
Een groot deel van de administratie wordt zowel bij de gemeente als bij de provincie bewaard. Militieregisters zijn daarom te vinden op twee plaatsen.
- In gemeentearchieven worden de inschrijvingsregisters en alfabetische naamlijsten bewaard. In de meeste gemeentearchieven zijn stukken met betrekking tot de Nationale Militie geplaatst onder een kopje dat ‘Militaire aangelegenheden’ of ‘Landsverdediging’ heet. Je vindt ze hier:
Bathmen
Dalfsen
Deventer (niet aangetroffen, zie hier)
Diepenveen
Genemuiden (niet aangetroffen, zie hier)
Hasselt
Olst
Nieuwleusen
Wijhe (niet aangetroffen, zie hier)
Zwartsluis
Zwolle
Zwollerkerspel
- In het provinciaal archief zijn alleen de militieregisters (inschrijving, loting en alfabetische naamlijsten) van na 1865 aanwezig.
Lichtingen tot 1921
Lichtingen 1922-1941
Bij indeling/inlijving bij een regiment werd de dienstplichtige ingeschreven in een militair stamboek. Gegevens over militairen/soldaten die in de periode 1813-1940 deel uitmaakten van de strijdkrachten, vind je bij het Nationaal Archief.
De Boreelkazerne in Deventer. Op de achtergrond het nieuwe gebouw van de Indelingsraad. Hier werden de medische keuringen verricht voor dienstplichtige militairen. (Betty Veldwachter/Fotopersbureau Davontur).
Goed om te weten
- Iemand die ingeloot was kon zich door een remplaçant (plaatsvervanger) laten vervangen. Hiervoor moet een bedrag van enkele honderden guldens aan de vervanger worden betaald. Voor remplacering was een bij de notaris gesloten contract nodig. Je kon ook je dienst laten waarnemen door een nummerwisselaar. Een vrijgelote dienstplichtige met een lotingsnummer hoger dan het getal dat het aan het district opgelegde contingent groot was, nam dan de plaats in van een ingelote dienstplichtige met een lager lotingsnummer, uit dezelfde lichting en gemeente. Het systeem van remplaçanten werd in 1898 afgeschaft met de invoering van de persoonlijke dienstplicht.
- Lees goed of een register is geordend op geboortejaar of lichtingsjaar (het jaar dat iemand moest opkomen voor dienst)
- Voor militairen die geboren zijn na 1920 kun je gratis een ‘Overzicht staat van dienst’ opvragen bij het ministerie van Defensie. Lees hier meer.
