In een overlijdensakte staat waar en wanneer iemand overleden is. Een doodsoorzaak ontbreekt echter vrijwel altijd. In Nederland hebben we niet veel gegevens over hoe iemand aan zijn einde is gekomen. Een zogenaamd(e) ‘doodsbriefje’ of ‘verklaring van overlijden’ kan meer inzicht geven.
Wat vind ik in deze bron?
Sinds 1865 moet in Nederland de dokter die iemands overlijden vaststelt, op papier zetten wat de doodsoorzaak is. Deze verklaring noemen we een doodsbriefje. Het papiertje ging naar de ambtenaar van de burgerlijke stand in de gemeente waar iemand overleed. In sommige gemeenten werden ook complete sterftelijsten bijgehouden. In deze registers vind je bijvoorbeeld alle overledenen per jaar per gemeente. Per regel (dus: per persoon) is een aantal persoonsgegevens én de doodsoorzaak opgeschreven. De overlijdensverklaring (het doodsbriefje) van de behandeld arts of lijkschouwer gaf de benodigde info voor het maken van deze lijsten.
Verklaring van overlijden van Johanna Albertdina Westenbrink, opgemaakt op 16 januari 1909 in Dalfsen.
Vanwege privacy bevatten de doodsbriefjes vanaf 1926 alleen nog een korte omschrijving van de doodsoorzaak (‘doodsbriefje A’). Op een tweede formulier (‘doodsbriefje B’) schreef de dokter een doodsoorzaakverklaring: een uitgebreidere verklaring van dood, de ziekten waaraan de overledene leed, complicaties en dergelijke. Dit briefje stuurde de gemeente in een gesloten envelop door naar het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Deze gegevens werden en worden verwerkt in de bevolkingsstatistiek. Het CBS heeft het doodsbriefje B bewaard vanaf 1950. De briefjes die gemaakt zijn tussen 1926 en 1950 zijn vernietigd. Kijk voor meer informatie op de website van het CBS: Over de doodsoorzaakverklaring (het B-formulier) | CBS
Vanaf 1 april 1956 bevat het doodsbriefje A, dat bij de gemeente bleef, niet meer de precieze doodsoorzaak. Er staat vanaf dan alleen nog maar in of het wel of niet om een natuurlijke dood gaat. Daarom zijn vooral de briefjes tót 1956 interessant.
Waar vind ik dit bij Collectie Overijssel?
Veel van de oudere doodsbriefjes zijn in het verleden weggegooid. Een gemeente hoefde ze namelijk niet altijd te bewaren. Doodsbriefjes die er nog wel zijn, worden bewaard in het archief van de gemeente waar de persoon overleed.
Bij Collectie Overijssel vind je doodsbriefjes of sterftelijsten met daarop de doodsoorzaak van de volgende gemeenten:
- Dalfsen 1908-1917
- Deventer 1940-1945 (alleen verklaringen van overlijden van in het buitenland omgekomen Deventenaren tijdens WOII)
- Nieuwleusen 1944-1963
- Wijhe 1945-1949 en 1952-1956
- Zwolle november 1865-1876, 1877-1902 (let op: Voor deze inventarisnummers heb je het nummer van de overlijdensakte van de overledene nodig. Die zijn te vinden in het archief van de Burgerlijke Stand), 1902-1923, 1924-1956 en 1941-1945 (Duits).
- Zwollerkerspel 1914-1918, 1920
