Voor je begint: kwetsende termen en ons collectieprofiel
Het is goed om te benadrukken dat archiefstukken over koloniaal- en slavernijverleden een eenzijdig beeld geven. De archieven zijn gevormd door de kolonisator en ook vanuit dat oogpunt en in die tijd geschreven. Het kan daarom zijn dat je bijvoorbeeld kwetsende termen tegenkomt in een archiefstuk. Wij kunnen de inhoud van een oud document niet veranderen. Zie je een kwetsende term in de beschrijving van een archiefstuk? Laat het ons weten! Bijvoorbeeld door ons te mailen of door op ‘Reageren’ te klikken bij een specifiek inventarisnummer. Wij beoordelen dan of we dit aan kunnen passen.
In 2023 is door Collectie Overijssel een collectieprofiel opgesteld om een duidelijker beeld te krijgen van de archieven die we hebben én de (type) archieven die we níet hebben. Het is namelijk altijd – in het verleden, maar ook nu – een keuze welke archieven of documenten wel of niet belangrijk worden gevonden en worden bewaard. Dit profiel helpt ons om bewuster beleid te maken, waardoor we hopen in de toekomst een diverser archief te creëren.
Waar begin ik met mijn onderzoek?
Sporen van slavernij en de geschiedenis van ons koloniaal verleden kunnen te vinden zijn in de gehele archiefcollectie. Veel archiefmateriaal dat direct of indirect te maken heeft met de (voormalige) koloniën, is te vinden in archieftoegangen die over heel andere onderwerpen gaan. Lees eerst goed wat een archief eigenlijk is en hoe je erin zoekt.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft in 2021 de handreiking ‘Onderzoek naar sporen van slavernij en het koloniale verleden in de collectieregistratie’ gepubliceerd. Deze handreiking bevat onder andere een termenlijst, zodat je in de archieven op termen of plaatsnamen kunt zoeken die je misschien nog niet had bedacht. Bijvoorbeeld het woord ‘Berbice’. Berbice komt ons tegenwoordig niet meer zo bekend voor, maar het was een Nederlandse kolonie in wat tegenwoordig Guyana is. Door verschillende zoektermen uit te proberen vergroot je het aantal resultaten.
Hoe zoek ik naar personen en informatie bij Collectie Overijssel?
Als je gaat zoeken naar personen uit Overijssel, ben je vooral aangewezen op de burgerlijke stand, bevolkingsregisters en de doop-, trouw- en begraafboeken. Lees daarvoor de verschillende zoekwijzers.
Daarnaast beheren wij een aantal familiearchieven die interessant kunnen zijn voor onderzoek binnen het slavernijthema. Het gaat hier om families die bijvoorbeeld eigenaar waren van plantages of hoge functies binnen de VOC bekleedden. Het gaat onder meer om de volgende archieven:
- Familie Plettenberg (collectie VORG)
- Familie van Dedem Huis den Berg te Dalfsen
- Familie Besier
- Concern Birnie
Voor personen die een link hebben met koloniën geldt dat je ook onderzoek kunt doen naar hun bezittingen. Voor bezit ná 1811 kun je zoeken in memories van successie en notariële akten. Zoek je naar bezit vóór 1811 kijk dan naar vrijwillige/voluntaire zaken in oud rechterlijke archieven. Daarin vind je bijvoorbeeld testamenten en boedelscheidingen.
In 2023 is het boek Overijssel en Slavernij verschenen. In dit boek heeft de Stichting Overijsselacademie aangetoond dat er ook in Overijssel volop sporen van het slavernijverleden terug te vinden zijn. Het boek zit ook in onze bibliotheekcollectie en is ter inzage aan te vragen op de studiezaal.
Hoe zoek ik naar personen en informatie in nationale bronnen?
Het Nationaal Archief beheert de belangrijkste archieven als het gaat om het Nederlandse slavernijverleden. In deze bronnen kunnen ook weer personen uit Overijssel voorkomen. Een overzicht van de bronnen:
- Archieven van de VOC (1602-1811)
- Archieven van de WIC (oude en Tweede) (1621-1800)
Daarnaast zijn er indexen beschikbaar, waarbij je kunt zoeken op naam:
- VOC-opvarenden (1699-1794)
- VOC: overgekomen brieven en papieren (1609-1795)
- WIC: militairen uitgezonden naar Brazilië (1649-1654)
- WIC: overgekomen brieven en papieren Brazilië (1630-1652)
- Sociëteit van Suriname: Overgekomen brieven en papieren (1683-1794)
- Suriname: Vrijgelaten tot slaaf gemaakten en hun eigenaren (1832-1863)
De Kok database
Naast bronnen in het Nationaal Archief kun je ook zoeken in de ‘De Kok database’. Historicus en programmeur Gerhard de Kok heeft deze database ontwikkelt waarin je door middel van Handwritten Text Recognition (HTR) diverse bronnen kunt doorzoeken.
Zoeken op de term 'Deventer' in het VOC-archief in de 'De Kok-database' levert al 579 zoekresultaten op.
